آرشیو دروس خارج فقه آیت الله العظمی حسین نوری همدانی 96-95

موضوع: فی تعریف الوقف/کتاب الوقف

"إذا أراد الله بعبد خیراً فقَّهه فی الدین"، بحث ما با توفیق پروردگار متعال در موضوع "وقف" می باشد که یکی از موضوعات بسیار مهم فقهی، روائی، تاریخی و قرانی ما می باشد.

فقهاء ما نوعاً وقف را اینطور تعریف کرده اند:« و هو تحبیس الأصل و إطلاق المنفعه»، مثلا انسان یک مزرعه ای دارد تا وقتی که آن را وقف نکرده می تواند بفروشد یا هبه کند یا آن را صلح کند و خلاصه هر نوع تصرفی قبل از وقف برای واقف آزاد می باشد اما بعد الوقف "تحبیس الأصل" می شود یعنی دیگر هیچ تصرفی نمی تواند در آن کند منتهی "إطلاق المنفعه" می شود یعنی عائدات آن مزرعه را به موقوف علیه می دهد و برخی نیز گفته اند "و تسبیل المنفعه" یعنی منافع و عائدات را سبیل و در راه خداوند وقف کردن.

اما در عرف عام قران کریم این ماده "وقف" را در هرجائی که استعمال کرده به معنای نگهداری، نگهداشتن و بازداشتن معنی کرده است، مثلا :﴿وَلَوْ تَرَی إِذِ الظَّالِمُونَ مَوْقُوفُونَ عِندَ رَبِّهِمْ﴾ (1) ستمکاران در پیشگاه پروردگار بازداشته و نگه داشته شده اند، ﴿وَ لَوْ تَری إِذْ وُقِفُوا عَلی رَبِّهِمْ قالَ أَ لَیْسَ هذا بِالْحَقِّ ﴾ (2) در پیشگاه خداوند نگه داشته شده اند، ﴿وَلَوْ تَرَیٰ إِذْ وُقِفُوا عَلَی النَّارِ فَقَالُوا یَا لَیْتَنَا نُرَدُّ وَلَا نُکَذِّبَ بِآیَاتِ رَبِّنَا وَنَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِین﴾ (3) نگه داشته شده اند در آتش، ﴿وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ﴾ (4) این "وقف یقف" از باب معتل الفاء واوی مثل "وعد یعد" می باشد یعنی نگه دارید آنها را که مسئول هستند، بنابراین در قران کریم ماده "وقف یقف" به معنای نگهداری و نگه داشتن و بازداشتن استعمال شده است.

ص: 1